Descubriendo culturas a través de festivales
Una aventura cultural en un mundo lleno de celebraciones

Enunmundollenodediversidad,losfestivalessonunaformaimportantedeexpresarlaculturaylaidentidaddeunpueblo.Desdetiemposantiguos,lascomunidadeshancelebradoeventosquereflejansustradiciones,creenciasyformasdevida.Porejemplo,enmuchasculturas,losfestivalessecelebranparahonraralosdioses,agradecerporlascosechasoconmemoraracontecimientoshistóricos.LallegadadelveranoenEuropaamenudotraefestivalesdemúsicayarte,mientrasqueenAméricaLatina,lasfiestassuelenestarllenasdecolores,ritmosydanzas.Cadafestivalcuentaunahistoria,ycadahistorianosenseñaalgonuevo.
Undíasoleado,ClaraysuamigoMigueldecidieronexplorarlosfestivalesquesecelebranensuciudad.Claraeramuycuriosaysiemprelegustabaaprendersobreotrasculturas.Miguel,porsuparte,eraunapasionadodelamúsicayqueríaexperimentarlaricadiversidaddesonidosyritmos.Primero,seenterarondeunfestivaldecomidaqueibaatenerlugaresefindesemana.ElfestivalprometíaplatosdediferentespaísesdeAméricaLatina.
Llegaronalfestivalysesorprendieronporlagranvariedaddearomasquellenabanelaire.Desdeeloloratacosmexicanoshastaelsabordulcedelaarepasvenezolanas,cadapuestoeraunafiestaparalossentidos.Claraprobóuncevicheperuano,mientrasqueMigueldecidiódisfrutardeunplatodepupusasdeElSalvador.¡Estoestádelicioso!exclamóClara.
Sí,yestapupusatieneunsaborincreíble!respondióMiguelconunasonrisa.Comieronyrieron,disfrutandocadabocado.Despuésdellenarsusestómagos,decidieroncaminarunpocoyexplorarmás.Enunrincóndelfestival,habíaunescenariodondemúsicostocabandiferentesestilosdemúsicalatinoamericana.Clara,entusiasmada,jalóaMiguelhaciaadelante.
¡Miraellos!dijoClara.Sondeunabandadesalsa.Nostenemosquemoveralritmodelamúsica.Miguelasintióconunasonrisayambosseunieronalamultitud.Lamúsicaeracontagiosa.Todosbailaban,riendoydisfrutando.Enesemomento,Clarasintióqueladanzanosoloeraunaformadediversión,sinotambiénunamaneradeconectarconlosdemás.Atravésdelmovimientoylaalegría,lasdiferenciasculturalessedisipabanytodosseconvertíanenunsologrupo,felizyunido.
Derepente,unamujerenelescenariocomenzóaexplicarelorigendelasalsa.Lasalsaesunamezcladeritmosafricanos,caribeñosylatinos.SeoriginóenCubaysehizopopularenNuevaYorkenlosaños70,dijolamujer.Clarapensóencómolamúsicaylacomidaestabanconectadasconlahistoriadediferentescomunidades.Cadavezqueescuchabaesamúsica,podíaimaginarlashistoriasdeaquellosquelahabíancreado.
Despuésdebailar,decidieronvisitarotrostandqueofrecíatalleres.Habíaunodeartequeatraíasuatención.Allí,unartistadeColombiaenseñabaalosparticipantesahacermáscarastradicionales.Estasmáscarassonimportantesennuestrascelebraciones,comoelCarnavaldeBarranquilla,explicó.ClarayMiguelnopodíanresistirlacuriosidadyseunieron.Conpincelesenmano,comenzaronacrearsuspropiasmáscaras,riendomientrasmezclabancolores.
Amedidaqueavanzabalatarde,sedieroncuentadequecadastandlescontabaunahistoriadiferente.Cadacomida,cadacanciónycadaartehablabandeunlugar,depersonasydetradiciones.Miguelreflexionóenvozalta:Esincreíblecómoestosfestivalesnospermitenconectarnoscontantasculturasenunsolodía.Clarasonrióyasintió.Ladiversidaddefiestaseraunaventanaalmundo,unaoportunidaddeaprenderycelebrarjuntos.Latardeavanzabayelsolcomenzabaaocultarse,perosuscorazonesestabanllenosdealegríayemociónportodoloquehabíandescubierto.Elfestivalnosoloerauneventodecomidaymúsica,sinounaverdaderacelebracióndelavidaysushistorias.ClarayMiguelcontinuaronexplorandoelfestival,sintiéndosecadavezmásemocionadosporloqueibandescubriendo.Despuésdepintarsusmáscaras,decidierondirigirseaotraáreadondehabíadanzasfolclóricas.Ungrupodebailadoresestabainterpretandoladanzadelfolklormexicano.Clarasemostróinteresadaypreguntóaunadelasbailarinassobrelostrajesylosmovimientos.Lamujersonrióyexplicóquecadacolorycadapasotieneunsignificadoespecial.LoscoloresrepresentandiferentesculturasdeMéxicoylosmovimientoscuentanhistoriasdenuestrosantepasados,dijolabailarina.Clarasintióquelahistoriavivíaatravésdecadapresentadorysuspasos.
Miguel,quehastaesemomentosólohabíapensadoenlosritmos,comenzóaentenderlaprofundidaddetrásdecadadanza.“Escomosicadafestivalnoscontaraunahistorianueva.Cadapasotieneunporqué,”reflexionó.Clara,felizdeexplorartodosestosconceptos,invitóaMiguelaunírselesenelbaile.Asílohicieron,riendoymoviéndosealcompásdelasmelodíastradicionales.Encadagiroycadasalto,sentíannosololamúsica,sinolahistoriaylaculturaquelasacompañaban.
Despuésdeunrato,decidierontomarundescanso.Sesentaronenunbancoconunparderefrescosenmano.Mientrasobservabanalagentedisfrutardelfestival,Miguelcomentó:“Meencantavercómotodosseunenaquí.Olvidamosnuestrasdiferenciasysolodisfrutamosjuntos.”Claraasintió,sintiendoelmismoespíritudecomunidad.Eneseespacio,lasdiferenciasdelenguajeyculturaparecíandesaparecer,reemplazadasporrisasybaile.
Decidieronquequeríanaprenderunpocomássobrelastradicionesqueestabanviendo.Buscandotalleres,encontraronunosobrelaelaboracióndetamales.Allí,unhombremayorcompartíasurecetafamiliar.“Lostamalessonunacomidasimbólicaenmuchascelebraciones,comoNavidadyDíadeMuertosenMéxico”,explicó.ClarayMiguelseunieronaunpequeñogrupodondeaprendieronaprepararlostamales.Laactividadfuedivertidayeducativa,ysesintieronorgullososdehacerunacomidatípica.
Despuésdeltallerdetamales,llegaronaunstandqueofrecíaartesanías.Allí,Claraadmiróunascoloridaspulserasdehiloquerepresentabandiferentesculturas.Decidiócomprarunacomorecuerdodeestedíaespecial.Miguel,porsuparte,eligióunapequeñamaracahechaamano,pensandoenlamúsicaquehabíaescuchado.Mientrashacíansuscompras,charlaronsobrelaimportanciadeconservaryrespetarcadacultura,mientrastambiéncelebrabanlapropia.
Derepentesintieronqueelambientecambiaba;ungrupodemariachisllegóycomenzóatocar.“¡EsoesMéxicopuro!”dijoMiguel,mientrascomenzabaamoversealritmodelamúsica.Lasparejascomenzaronabailar,yunavezmás,ClarayMiguelseunieronalamultitud.Laenergíaeracontagiosa.Eralaúltimapartedelfestival,peroelentusiasmollenabaelairecomosifueraeliniciodeunagrancelebración.
Amedidaqueelfestivalllegabaasufin,ClarayMiguelsesentaronunavezmásparareflexionar.“Hoyheaprendidotantosobrediferentesculturas”,dijoClaraconemoción.“Noessolosobrecomidaymúsica,essobrelashistoriasylaspersonasdetrásdeellas.”Miguelestuvodeacuerdo.“Sí,lashistoriasnosconectanynoshacenentenderelmundodeunamaneradiferente.”