Les guerres du XXe siècle
Une analyse des conflits majeurs

LeXXesiècleamarquél'histoiremondialeavecdenombreuxconflits.LedébutdecesiècleaétéassombriparlaPremièreGuerremondiale,quiacommencéen1914.Cetteguerreaétél'undesconflitslesplusdévastateursdel'histoire.Elleaimpliquéplusieurspuissancesmondialesetachangélacartepolitiquedel'Europe.Lescausesdelaguerreétaientcomplexes,maislenationalisme,lemilitarismeetlesalliancessecrètesentrelespaysontjouéunrôlecentral.Enjuin1914,l'assassinatdel'archiducFrançois-Ferdinandd'Autricheaétéledéclencheurimmédiatduconflit.L'Empireaustro-hongroisadéclarélaguerreàlaSerbie,etrapidement,d'autrespayssesontjointsàlalutte.
Lestranchées,laboueetlaviolencesontdevenuesdessymbolesdecetteguerreterrible.Desmillionsdesoldatsontcombattusurlefrontoccidental,etlesconditionsdevieétaienttrèsdifficiles.Lesnouvellestechnologiesmilitaires,commelesmitrailleuses,lesobusetlesavions,ontcauséd'énormesperteshumaines.L'horreurdecesbataillesachoquélespopulationsdespaysbelligérants.En1916,labatailledelaSommeaétél'unedesplussanglantes.Elleaduréquatremoisetafaitplusd'unmilliondevictimes.Celaadémontrélabrutalitéduconflit.
Aprèsdesannéesdecombats,laguerres'estenfinterminéeen1918avecl'armistice.Lemondeétaitfatiguédelaguerre,maislesconséquencesétaienténormes.LetraitédeVersaillesaétésignéen1919,imposantdesconditionssévèresàl'Allemagne.CetraitéaététrèscontroverséetasuscitédesressentimentsenEurope.Lesgensontcommencéàchercherdessolutionspouréviterdefuturesguerres.Cependant,ceseffortsontétéinsuffisants.
Danslesannées1920,unepériodedeprospéritérelatives'estinstalléedanscertainspays.Maisen1929,lacriseéconomiquemondialeafrappé,entraînantdestensionssocialesetpolitiques.Dansceclimatdifficile,desdictateursontémergédansplusieursnations.EnAllemagne,AdolfHitleraprislepouvoiren1933.Cefutunmomentcrucialdel'histoire,carlespolitiquesagressivesdeHitlerontmenéàlaSecondeGuerremondiale.
LaSecondeGuerremondialeacommencéen1939avecl'invasiondelaPologneparl'Allemagne.Leconflitarapidementimpliquédenombreuxpays,etdesalliancessesontformées.Lespuissancesdel'Axe,comprenantl'Allemagne,l'ItalieetleJapon,ontcombattucontrelesAlliés,quicomprenaientlaFrance,leRoyaume-Uni,laRussieetplustard,lesÉtats-Unis.CetteguerreaétéencoreplusdévastatricequelaPremièreGuerremondiale.Lescombatsonteulieusurplusieurscontinents,etlescivilsontégalementsouffert.Lesbombardementsaériens,lesmassacresetl'Holocausteontétédesévénementstragiquesdecetteépoque.
En1945,aprèsquatreannéesdelutteacharnée,laguerres'estterminéeenEuropeaveclacapitulationdel'Allemagne.Cependant,laguerredanslePacifiques'estpoursuiviejusqu'àladéfaiteduJaponaprèslesbombardementsatomiquesd'HiroshimaetNagasaki.LaSecondeGuerremondialeafaitdesmillionsdemortsetalaissédesnationsdévastées.Lacartedumondeadenouveauchangé,etdesorganisationscommelesNationsuniesontétécrééespourpromouvoirlapaixetlacoopérationinternationale.
Danslesannéesquiontsuivilaguerre,lemondeestentrédansunenouvelleère:laguerrefroide.CettepériodeaétémarquéepardesrivalitésentrelesÉtats-Unisetl'Unionsoviétique.Lesdeuxsuperpuissancesontcherchéàétendreleurinfluence,entraînantdesconflitsindirectsdansdifférentesrégionsdumonde.LaguerrefroideaétéunepériodedetensionsentrelesÉtats-Unisetl'Unionsoviétique,maiselleaégalementengendrédesguerresparprocurationdansd'autrespays.Denombreuxpaysd'Asie,d'Afriqueetd'Amériquelatineontétéaffectésparceconflitentrelesdeuxsuperpuissances.En1950,laguerredeCoréeaéclatélorsquelaCoréeduNord,soutenueparlesSoviétiques,aenvahilaCoréeduSud,quiétaitsoutenueparlesÉtats-UnisetlesforcesdesNationsUnies.Ceconflitaconduitàladivisionpermanentedelapéninsulecoréenne,créantdestensionsquidurentencoreaujourd'hui.
Danslesannées1960,lacompétitionentrelesÉtats-Unisetl'Unionsoviétiques'estintensifiée.LacrisedesmissilesdeCubaen1962apresqueconduitàunconflitnucléaire.Lesdeuxpuissancesontdûnégocierpouréviteruneguerretotale.Pendantcetemps,laguerreduVietnamaconnuuneescalade,avecl'engagementdesÉtats-Unisauxcôtésdugouvernementsud-vietnamiencontrelesforcescommunistesduNord.Cetteguerreaététrèsimpopulaireetaprovoquédesmanifestationsdanslemondeentier.
Danslesannées1970et1980,laguerrefroideacontinuéd'affecterlemonde.DesconflitscommelaguerreduCambodgeetlaguerred'Afghanistanontmontrécommentlarivalitéentrelessuperpuissancesentraînaitdessouffranceshumainesetdesdestructionsmassives.L'invasionsoviétiquedel'Afghanistanen1979aengendréunerésistancefarouche,soutenueparlesÉtats-Unisetd'autrespays.Lesconséquencesdecesguerresontminéleséconomieslocalesetcréédescrisesderéfugiés.
Danslesannées1980,lemondeavul'émergencedemouvementspourlapaixetdeseffortspourmettrefinàlaguerrefroide.LapolitiquededécongelationdeMikhaïlGorbatchevapermisderéduirelestensions.En1989,lachutedumurdeBerlinestdevenueunsymboledelafindelaguerrefroide.Lespaysd'Europedel'Estontcommencéàselibérerdel'influencesoviétique.Celaamarquéuntournantdansl'histoire,bienquelesconflitscontinuentd'affectercertainesrégions.
Danslesannées1990et2000,denouveauxconflitsontsurgi.Àpartirde1991,l'ex-Yougoslavieaconnuuneguerretragiquedéclenchéepardestensionsethniquesetdesluttespourlepouvoir.Lesatrocitésdecetteguerre,commelenettoyageethnique,ontchoquélemonde.Parallèlement,d'autresconflitsonteulieuenAfrique,enparticulierauRwandaen1994,oùungénocideacausélamortdecentainesdemilliersdepersonnes.
Aucoursdu21èmesiècle,leterrorismeinternationalestdevenuunemenacemajeure.Lesattentatsdu11septembre2001ontconduitàlaguerreenAfghanistan,oùlesÉtats-Unisonttentédedétruireal-Qaïdaetderenverserlerégimedestalibans.Cetteguerreaconduitàdesannéesdeconflitetd'instabilitédanslarégion.
ÀtraverscesguerresetconflitsduXXesiècle,lemondeaapprisl'importancedelapaixetdeladiplomatie.Lesleçonsdel'histoiresoulignentlanécessitédetrouverdessolutionspacifiquesauxdisputesinternationales.Lasignificationdecesconflitsvabienau-delàdesbataillesetdesperteshumaines.Ilsontmodelélemondequenousconnaissonsaujourd'hui.Comprendrecesévénementsestessentielpouréviterleserreursdupasséetpermettreunavenirpacifique.